Fitting Room

Nonsense daw ang sinulat ko, parinig ng babaeng bantay.
Kung nonsense pala ang sinulat ko, e di sana sinabi niya kung pa'no ko dapat isulat.
Wala, wala akong natatandaang kinayaskas na ganuong komento sa papel ng estudyante. Wala, wala akong maaninag na mukha't pangalan, sa dami ng mga mukha't pangalan na seme-semestre'y linalagda sa listahan ng mga kakakusapin ko't halinhinang tuturua't lilinlangin, lilinangi't duduruin
Dudurugin ng di sinasadya, hihimasin nang wala sa sariling wisyo.
Nasa loob ako ng kuwartel, at kasalukuyang nakikipagtitigan sa sarili.
Natakpan na ng ginantsilyong blusa ang katawan. Talikod, harap. Sideview. Wala namang nagbago -- ako pa rin. Nang masiyahan sa dati pang itsurang nakasuot ng bago,
Hinila ko ang laylayan ng ginantsilyong blusa. Hinahanap ang bakas ng kamay sa lumikha nito, ngunit makina ang sumagot sa pag-urirat. "Beauty" ang brand, ang ngalan ng humabi. Nauto ako sa pinangakong illusyon, para bang malulusaw ang mga gitla't bilbil sa pagsuot nito. Kaya nga siguro hit ang Blusang Itim, namina nito ang isang malalim na pantasya.
Muli, narinig ko ang anasan ng mga saleslady. Nasaan daw 'yung isang nagsukat ng "Shapes". 'Yung nagsukat, kanina pa lumabas, gusto kong isigaw. Pero may mangyayari pa kaya sa aking abiso, pagka't tiyak na nakababa na 'yun ng escalator, nakalabas na sa bunganga ng mall na ito.
Sino pa ba ang mag-aabalang magbabala sa mga itik na kakatayin mamaya?
May makakaltasan, 'yan ang tiyak. Dinig sa loob ng kuwartel ang mga hanger na umiiyak, nadudupilas sa bakal na tubing. Nagngingitngit ang mga liniligpit na plastik, paroo't parito ang mga takong. Naipit ang zipper sa tagiliran ng blusa ko. Sinisikap kong itaas iyon, habang inaapuhap sa diwa kung may pangalan at mukha ang rehistro ng nonsense.
Kung nasaan na rin kaya ang dalagitang nakadilaw na nagsukat at pumuslit ng blusang mamahalin? May date siguro, pero walang maipambiling porma. O baka naman mag-aapply ng trabaho? Na pagkatapos magmake up at magsuot ng stockings, palda at takong sa jeep, gugulantangin lang ng katahimikan sa applikasyon. At mauuwi sa pagiging tagabantay ng mga sukatan ng saplot.
Ayaw tumaas ng zipper -- lalabas pa yata akong bukas ang blusa't nasisilip ang bilbil. May naibulalas siguro ako't kinatok ako sa loob. Pasok si Ms. Nonsense at inayudahan ako sa pagzip ng blusa. Ziiiiip! Buntung-hininga ng mga pinalaya sa pagkukubli, buntung-hininga ng mga nakapagsukat at nakuntento, sa ngayon, sa bagong biling bersiyon ng sarili. Salamat miss, sabi ko, at hindi na siya kumibo. Tumalikod na lang at nawala, sa gubat ng mga hanger at damit.

Student Loans

Kasesend ko lang ng personal na mensahe sa dati kong estudyanteng umutang sa student loans ng UP noong 2005. Tubong Silangang Samar ang dati kong estudyanteng ito, na noo'y bakas sa mukha't pangangatawan ang paghihikahos. Working student siya sa mga panahong iyon, kaya hindi ako nagdalawang isip na tulungan siya sa kanyang kagipitan. Pero kagaya nga ng sinasabi sa Florante at Laura, mag-ingat sa mga taong magigiliw ang bukas ng mukha. Pagkatapos niya ng kurso sa Malikhaing Pagsulat, exit frame na rin sa responsibilidad sa pautang. Naiwan ang guro na magbabayad. Sa tingin ko, hindi tama ito. Masidhi ang naramdaman kong inis kanina, nang makatanggap na naman ako ng notisyo galing sa unibersidad na nagpapaalala sa aming mga bayarin. Nakakainis ang kapirasong papel na iyon, na alam kong nanggaling rin sa opisinang hikahos rin, batay sa itsura ng pagkaka-imprenta. Dot matrix pa ang ginagamit na printer habang talamak na ang laser printers sa paligid.

Nakalulunos na ito pa ang ibinubunga ng pagkukusa ng mga gurong makatulong sa mga estudyanteng nangangailangan. Kamukat mukat, nang tiningnan ko ang Multiply site ng nasabing estudyante, nakakagimmick pa siya sa Eastwood at pumupunta pa sa konsiyerto ni Alicia Keys. Halatang ito na ang lifestyle ng mga nagtratrabaho sa callcenter. Kahit ang wikang nakasulat sa kanyang personal na blog site ay Ingles na. Salamat naman at kahit naninigas ang estilo'y hindi naman pumalya sa grammatika. Nakuha ko pang mag-alala sa pagkalamog ng banyagang wika, sa lapat ng isang kamalayang minsan ko ring naturuan ng Panitikan at Pagsulat sa kanyang kabataan.

Mas malala ang nangyari doon sa isa ko pang tinulungan. Ni hindi ko ito naging estudyante, pinsan siya ng naging estudyante ko, na hindi ko na matandaan ang pangalan. Sinubukan kong halughugin ang hinayupak sa mga search engines na taglay ng cyberspace, pero para akong naghanap ng initsang classcard sa limbo. Provincial address ang nakasaad sa papel. Sa Binangonan Rizal. Sa presyo ng gasolina ngayon, aabutin siguro ng anim na raan ang isang sadyang pagpunta doon, na walang katiyakang makasisingil, o kahit ang identipikasyon na doon nga talaga nakatira. Leksiyon ito sa hindi pagtitiwala. Leksiyon ito na masakit sa bulsa.

Lumalabas na hindi ako nag-iisa sa kalagayang ito. Ang isa, sabi niya sa akin, kaibigan pa raw niyang matalik ang bata (sa akala niya) dahil madalas itong tumambay sa kanyang sulok sa opisina, nakikisagap ng balita't tsismis, nakikiload pa. Iyon pala'y tatakbuhan rin ang nagmabuting loob na kawani. Gayundin ang nangyari sa dalawa ko pang nakausap na guro. 'Yung isa, nagtiwala sa apelyido ng isang pinagpipitaganang manunulat, sa pag-aakalang ang anak nito'y marunong ring kumilala ng kompromiso. Sabi nu'ng isa pa, lumalabas na burgis 'yung pinautang niya't kayang kaya namang magbayad pero dinadaan sa kapal ng mukha ang paglimot. 'Yung isa naman, na guro sa dula at direktor, ay nakuha pang puntahan sa Cubao ang tirahan ng estudyante, para lamang matuklasan na sa loob ng mga eskinita'y naroroon ang angkang hindi na magkandaugaga sa gastos, wag nang banggitin pa ang magpaaral. Nagbiro ang huli na wala naman siyang nahita sa karanasan, kundi marahil pasakalye sa isang nobela. Pansamantala akong natawa, ngunit hindi naibsan ang ligalig at tanong.

Bakit hinahayaan ng unibersidad na makapagtapos ang mga nasabing estudyante na ito na hindi tumutupad sa kanilang mga pinangako. Bakit ang mga kawani at guro ang parurusahan para sa kapabayaan?

May giyera nang nagaganap ngayon sa pero heto pa rin ako sa aking sinusulat, tila walang pakialam. Ang totoo, napakadaling husgahan na tila hindi ako apektado sa mga nangyayari. Pero nakikini-kinita ko na kung saan ito posibleng humantong, gaya ng nakahihilong pag-uusap ng aking ina kasama ng aking kapatid. Diversionary tactic ang gulo para ipasok na naman ang isyu ng cha-cha. Minsan iniisip ko kung may lalala pa ba sa kanser na ito sa paligid, kung may bansa pa ba sa planetang ito na mas lugami. At alam ko namang mayroon. Mga ethnic cleansing sa iba't ibang bahagi ng Africa kagaya ng Somalia't Nigeria. Hindi pa naisasama ang gulo ngayon sa Georgia't Russia.

Ito ba ang dahilan kung bakit takot na takot akong pagkatandaan ng aking anak ang panahon ngayon? Ngayon pa lang, tila nanggaling na siya sa ibang planeta. Ayaw magbasa, ayaw gumawa ng homework, ayaw makialam. Mundo niya ang SIMs -- kung saan ikinaaliw niya ang paglikha niya ng mga weirdong tauhan na basta namamatay o pinapatay ng kung anumang estupidong dahilan. Mundo rin niya ang Dota. Baril, bomba, enemy missions. Kapag binuklat mo ang kanyang textbook, mga graffiti ng baril at binalbasang mga mukha ang makikita mo. Hindi ko na babanggitin ang mga mura at ang mga pagtatangkang lumikha ng rap song lyrics.

Sa maraming mga indikasyon, anak ko nga siya. Taglay ang tigas ng ulo, angas, at ang kumbiksyong babasahin lamang ang kung ano basta may silbi't pakinabang ito sa kanya. Pero kahit na nakikita ko ang sarili ko sa kanya, minsan, gusto ko na siyang ipaampon. Gusto ko nang idonate sa science. Kakatwa, kasi ang batang ito ang pinakamamahal ko. Siguro nga, ito na ang re-interpretation ng Frankenstein ni Mary Shelley. Hindi natin kailangang magkabit kabit ng mga body parts ng mga bangkay para lumikha ng halimaw. Kailangan lang nating maging mga mapagpanggap, mapanuri, at malulungkuting mga ina. Yes, nakikini-kinita ko na ang mga pagkalaglag ng mga panga -- lalo na para sa mga naniniwalang ang pagiging ina ang pinaka-fulfilling moment ng pagiging babae.

Isipin ninyo: kung walang katiyakang mareresolba ang problema sa Mindanao, kung pabulusok nang pabulusok ang piso, kung ang mga taong nakaupo ay walang pakialam sa paghihikahos ng mga pinamumunuan, at ang mga tao'y patuloy lang sa mga buhay nila ng tahimik na desperasyon, mag-aanak ka pa ba?

Amoy hasang at bulok na daga ang sala. Tila sadyang may nag-iwan ng mensaheng itim. Pagkaagnas? Panglalait ng kalat? Pagpapatalsik ng dumi? Isang tahimik na impeachment?
Bakit ako nagsusulat muli sa blog na ito na gusto ko na ring burahin? Nagtatagisan na naman sa sarili ang hangad na may makausap, at ang hangad na huwag nang makiugnay sa kahit sinuman. Alinman ang piliin kong tindig, lagi na lang akong nahihirapan. Social retardate. Bagay lang yata ang blog sa mga palakaibigan at matsikang tao. Hindi para sa akin na ni hindi marunong magtanong at mambara sa mga taong nakakabuwisit.

Naging paalala ang trahedya ng kaibigang namatayan ng magulang para dalawin ang sariling ina. Kagaya ng dati, wala naman akong naabutang iba. Nagluluto pa rin siya ng hapunan, hiwa na ang karne (baka siguro), binudburan na niya iyon ng sangkaterbang kalamansi, toyo at paminta. Kasalukuyan siyang sumusukat ng kutsaritang asin nang umupo ako sa hapag. May patse patse ng tubig ang mesang bilog. Wala na namang nakaisip pumunas, nasa labas ang mga kasambahay, sinamahan ang kapatid ko't bayaw na nagsimba.

Nakisali na naman sa usapan yung isa ko pang kapatid, siyang pinupudpod ang bumbunan sa tuwing tinutubuan iyon ng buhok. Siya ang garantiya na lalayo na naman sa pinatutunguhang direksiyon ang usapan. Siguro, kung maisasama lang siya sa anumang textbook ng literary devices, siya 'yung "Interruptions". Napaka-essensyal para sa paglikha ng dialogue, pero napakahirap matutunan kung paano titimpiin oras na gamitin bilang device. Kahit na nalihis na naman ang aming pinag-uusapan na mag-ina, naaliw ako sa aking kapatid. Ikinaaaliw ko rin ang mga walang kawawaang mnga tanong -- kung nagcocoloring book pa ba ang mga bata hanggang ngayon, na lilipad patungo sa mas gusto niya ang komik strip ng Baltik and Co. kaysa sa Pugadbaboy na masyadong intelektwal na lilipad sa pagbili niya ng isang supot ng sigarilyas at tuyo, para lang patakamin ang aking asawa.

Ang aking asawa, na hindi na natuto sa daloy ng mga ganitong kumbersasyon, na kakagat pa rin sa mga sinasabi ng aking kapatid, para lang mapikon sa kumbersasyong dinesenyo para maligaw at makatanggal ng ulirat. Mabuti na lang nakikita pa rin ng nanay ko ang humor. Kahit na abala siya sa pagluluto. Kahit na siguro araw araw na lang na ginawa ng Diyos na ganito ang likaw ng usapan.

Pero mabuti na rin ang eksenang ito kaysa ang kulitan nilang mag-ina tungkol sa paghingi na naman ng kapatid ko ng pera para lumabas o bumili ng kung ano. Ayokong ayokong naririnig silang nagsisinghalan, pagkat tila nababalik ako sa mga eksenang inalis ko na sa libro, sa album ng pamilya sa utak. May kinukutingting ang bunso namin sa kanyang workshop. Nakakatawang tinutukoy ko siya ngayon bilang bunso, samantalang higit dalawampu't lima na ang gulang niya. Umupo rin siya sa hapag kanina, pero matapos ang maikling usapan sa delay ng sahod niya bilang guro sa Baguio, umalis na siya sa eksena't nagtungo na sa kanyang workshop. Natatanaw ko siya roon mula sa kinauupuan ko sa kumedor.

Naging estranghero akong dumadalaw sa bahay paminsan minsan.

Gumiginhawa kahit paano ang pakiramdam sa pagsusulat dito.

Isa na namang post mortem na pagmumuni. Napapaisip rin lang ako tuwing alas tres y medya dala ng pagkasanay sa puyat sa oras na iyon, lulubus lubusin ko na lang ang pagratsada ng naiisip sa pagtipa ngayon. Wala akong ginawa sa buong maghapon na kaiba -- matapos ilabas at paarawan ang mga sapatos na linabhan ni Aling Dina, nagsaing, naghugas ng pinggan, naghanda na ako ng sarili para sa pagkuha ng tseke ng educational plan ng aking anak. Kung hindi ko namisplace ang nasabing insurance, mas malaki marahil ang matatanggap. Kaso dala na rin ng kagipitan at pagiging bulagsak ng ayos ng papeles, halos iilang daang piso lamang ang kinita ng interes at parang nagwithdraw lamang ako ng aking naipon. Pero hindi na rin masama, dahil, at least may mapaghuhugutan ng pambayad ng tuition. Alam kong hindi lang ako ang magulang na nakukulta na ang utak sa pagbabayad ng eskuwela ngayong pasukan. Perenyal na problema na ang pagtaas ng tuition fee, dagdag pa ang bumabababang kalidad ng edukasyon sa primarya't sekondarya.

Sa mga panahong kagaya nito, naiisip ko ang kondisyon namin noong magkakapatid,nang nakakapag-enroll kami na bebeinte pesos ang ibinabayad para sa bawat isa. May pribilehiyo ang aking ama bilang empleyado ng UP na mapag-aral kami sa unibersidad. Napakagandang priilehiyo pala nuon. Hindi ko ito nakita nuon, palibhasa'y bulag ako sa tinatamasa kong kalidad sa edukasyon noong ako'y nasa elementarya't haiskul. Nasabi na ito ni Jessica Zafra sa isang hiwalay na sanaysay niya, nang buong pagmamalaki niyang sabihing siya'y geek. Totoo, hindi mabait ang mga kabataan sa mga geek. At sa panahong iyon, akala ko wala nang tutumbas pa sa torture ng pasok-uwi sa eskuwelahang hindi ka maunawaan at binabansagan kang weird. Ngayong natitimbang ko na ng mabuti ang mga taong iyon, wala naman itong pinagkaiba sa pagiging awkward ng growing up years ng sinumang kabataan na mapag-usisa. Siyempre, weirdo nga ang magiging bansag sa 'yo kung basta ka na lang lumalabas ng klasrum ng di nagpapaalam dahil nabobore ka na sa sinasabi ng titser, o itatago mo sa iba't ibang mga sulok ang mga bag ng kaklase mong gusto mong mataranta sa paghahanap. Pero maiisip isip mo, ang dami rin palang palatandaan ng eskuwela, ng klasrum, ng mga gulo't unos sa labas. Halimbawa, bakit kami nagprom sa Camp Aguinaldo? Bakit status symbol ang maging plebo o COCC, pinahihiya sa pagbitbit ng dummy rifle at pinapasquat sa quadrangle para lang maging siga sa C.A.T. pagdating ng senior year? At bakit ba naging parang race of champions ang kaalaman sa mga top 40 hits at "latest" na nabasang Nancy Drew o Hardy Boys?

Masarap pa rin talaga itong maisulat. Hmmm. Isa na namang proyekto. Samantala, panahon nang mapaghandaan ang napipinto kong pagtuturo ng kursong masteral. Exciting.

Paano ba magdiriwang ng 25 years na wedding anniversary sa panahon ng krisis? Simple. Tumutok lamang sa kung saan nagsimula -- sa pamilya, at sa pagmamahal. Kaya siguro kailangang matutunan ng tao ang pakikibagay, pakikisama, paglulugar. Kasi, kung hindi niya ito alam, mas malamang sa hindi, mahina o marupok ang pundasyon ng pamilya niyang pinanggalingan, at ligaw pa siya sa kahulugan ng pagmamahal. Kanina, habang tinitingnan namin ang mga photo albums ng pagsasama nina Meong at Jessica, natunghayan ko rin sa mga litrato ang paglaki ng mga bata, ang pagtanda ng mga kaanak, ang itsura ng mga dating tahanan, ang mga mukha ng namayapa. Totoo, isang immigrasyon din iyon sa nakaraan. At ako, dahil kailan lamang talaga naging kabahagi ng pamilyang nasabi, ay hindi tampok sa mga litratong iyon. Pero nakilala ko ang mga mukha ng aking mga pamangkin, ng aking asawa, ng aking mga kinakapatid, bayaw, hipag, biyenan.

Naroon pala ang nawawalang kapiraso ng nobelang natapos ko na. Marahil, hindi na ito maisasama pa sa final na manuskrito. Parang nahiya ako sa sarili kong nagawang bersiyon. Noong kinukuwento na ni Bert 'yung kabataan nila bilang magkakapatid, kung paano bsila pinalaki bilang mga anak ng sundalo, hindi ko nakita 'yung implikasyon na may kapalit ang nomadiko nilang buhay. Sa bawat bayan na hinimpilan ni Papang bilang opisyal, may kaanak na pumupunta para dalhin ang ilang sako ng bigas, gulay, at anumang ani mula sa lupain ni Baeng. Hindi mapalawig ni Bert ang memoryang ito dahil ayon na rin sa kanya, naglalaro lang siya ng holen noon. Pero sa alaala ni Nick, o nina Des at Ex, maliwanag iyon. Hindi masarap ang guwardiyado ang kilos, sabi ni Ex. Kalaro ko ang mga guwardiya, sabi ni Des. Nasaksihan ko kung pa'no mag-imbestiga si Papang, sabi niya. Aksidenteng mapadpad siya sa bahaging iyon ng kampo. Nasilip niya mula sa bintana ang isang taong nakaupo sa yelo, hubad. Galit na galit si Papang sa pagpapabaya ng guwardiya kay Des. Bakit ba siya nakarating doon? Nalampas na niya ang zone na hindi na niya dapat pang tinawid bilang musmos. Narito sa anekdota ng aking hipag ang isang mayamang kuwento, pero hindi ko na naisama. Huli na ng naisalaysay sa akin. At muli, kailangang pairalin rin ang balanse ng etika at sining. May sinasabi si Bert kanina na hindi niya malilimutan ang isang pagtigil ng pamilya sa bahay ni Baeng -- ito na ang panahong magdedesisyon na si Mamang na manatili sa Gerona. Umiral ang kapangyarihan ni Baeng bilang matriarch. At dahil nanganganib ang buhay ng kanyang pamilya, sumuko si Papang na tumigil na sa pag-iimbestiga sa smuggling, at manatili na sa bahay ni Baeng. Talagang pumapangalawa lamang ang anumang pagsasalaysay ng buhay sa materyal ng buhay mismo. Napaka-hitik sa kuwento, pero kulang ang mga salita. Sa totoo lang, ngayon ko lang nakita talaga nang husto ang itsura ng aking biyenang babae, na hindi ako pinalad na makilala. Mukha siyang masungit sa ilang litrato. Nagbiro si Bert, nakunsumi raw kasi sa mga anak. Tawanan ang mga nakarinig. Alam kong may hindi pa nabigkas na kuwento si Bert, at alam kong hindi ko kailanman malalaman ang buong kuwento.

Siguro, ang konsepto ng buong kuwento ay hypothetical rin, parang blackhole na hindi naman talaga napasok ninuman pero andu'n lang 'yung konsepto, parang isang kisame na maaring pagbatayan ng tayog ng implikasyon.

Napaka-palad nina Meong at Jessica sa kanilang pagsasama, at nagpapasalamat ako na naging inspirasyon rin sila sa amin, bilang pamilyang nagsisikap, nagpupunyagi.

Pagbawi ito mula sa matagal ring pananahimik. Napagod ako sa natapos kong manuskrito. (Napakakakatwa na tinatawag iyong manuskrito, parang sinulat-kamay ko talaga sa papel.) Sa totoo lang, naging halos ganoon ang proseso. Hanggang ngayon, kahit na masasabing nabawi ko na ang puyat ko ng sunod sunod noong nakaraang buwan, nagigising pa rin ako na tila naalimpungatan sa mga salita. Namemorya ko na ang ilang bahagi ng nobela, parang noong aking kabataan na memoryado ko ang aking mga dula. Paulit ulit ko kasing rinebisa, inawat ko na nga lang ang sarili sa pagkukutingting at baka hindi na ako makatapos. Ngayon, panibagong problema ulit. Isang introductory essay ang dapat kong matapos, bago sana magpasukan. Pero alam kong hindi ito realistiko dahil ilang araw na lang at magbubukas na ang klase. Natagalan ba ako sa pahinga? Sa totoo lang, kahit hindi na ako halos lumalabas ng bahay, tila kulang pa ang recharging na iyon.

Naibsan ang aking pag-aalala sa linipatang eskuwelahan ng aking anak. Mas nagustuhan niya ang estilo ng pagtuturo. 'Yun nga lang, nagkaro'n ng buwis sa kanya 'yung pagiging kampante niya sa pag-aaral noong unang taon. Malaki'ng ibinaba ng grado niya sa karamihan ng kanyang mga subjects, natuklasan na niya ang halina ng bulakbol, napabarkada sa isang kabataang Koreano na kasingkulit niya, nalikwas sa mga maling kaibigan na mahilig lang magpalibre at magturo ng kalokohan, kagaya ng iba't ibang estilo ng pangongopya, na estilong Escalera brothers pa ng Iskul Bukol noong 70s. Pero hindi ito ikinasasama ng aking loob. Ganu'n talaga, kahit anong pag-aalaga ang gagawin mo, hindi naman siya lalaki kung hindi niya magigiit ang sarili niyang buhay. Sa darating na pasukan, harinawa'y hindi maging ningas kugon lang na tuturuan siya ng aking asawa sa Math. (Hindi ito maiasa sa akin na ilang beses na kumuha ng Math 11 at Stat. 101. Na sa huli, bilang pasaway, nagdala ako ng adding machine sa klase sa exam sa halip na calculator para lang mang-inis.)

Umattend kami ng closing ceremony ng kanyang summer enrichment. 'Yung usual na eksena -- speech, talent showcase, bigayan ng sertipiko. Naghihintay ako ng inaantok na talumpati, pero natunugan ng mga tagapagsalita na limitado ang attention span ng mga bata at magulang, kaya hindi na nila iyon pinahaba. Ang temtasyon na ipagmayabang ang pagbibiyahe sa ibang bansa ay napigilan sa pagbabahagi ng mga postcard, at sa halip ay tumutok lang sa mga pahapyaw na impresyon ng sistema ng edukasyon sa US at Pilipinas. 'Yung usual na kulang man tayo sa fasilidad at teknolohiya'y may lamang naman tayo sa talino. 'Yung talent showcase ang matindi. Pachelbel ni Bach na sintunado. Ang walang kamatayang Ice Castles. Mabuti't hindi na binigyan ng interpretative choreography. (Nahawa ako sa pagtataray ni Simon Cowell, pasensya na. Pero torture ang maging audience ng isang kabataang illusyonadong marunong siyang tumugtog.)

Nagligpit rin ako ng mga kalat. The usual na uminit muna ang ulo ko, tapos sugod na sa pagtatapon at pagdedespatsa ng mga itinagong hindi naman mapapakinabangan. Lumuwag ang library. Nangako ako sa nanay kong isosoli ko na lang ang mga libro ng tatay ko. Baka mas maalagaan pa niya. Nalungkot ako sa mga lumang sertipiko ng Palanca na hindi na talaga maisalba. Noon, buong yabang itong nakasabit sa bahay ng mga lolo ko sa Alua. Nang mamatay ang mga magulang ng aking ama, ibinalik sa amin ang mga sertipiko. Hayun, unti-unting nalagas.

Kaya dapat marunong talagang magligpit at magpahalaga sa mga bagay.